नेपालबाट वैदेशिक रोजगारीका लागि जानेहरूको संख्या बढ्दै गएको छ । बैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपालीहरू बढेसँगै ठगीका घटना समेत बढ्न थालेका छन् । वैदेशिक रोजगारीमा जानेहरूलाई एउटा काम भनेर अर्को काममा लग्ने, एउटा कम्पनी भनेर अर्को कम्पनीमा लग्ने र जानु पूर्व दिने भनिएको तलब भन्दा न्यून तलब दिने समस्या रहेको छ । कतिपय ठगीका घटनामा एउटा देश भनेर अर्कै देशमा पुर्याउने गरेको समेत पाइन्छ ।
अवैधानिक रूपमा सरकारले प्रतिबन्ध लगाएकै देशहरूमा समेत नेपालीहरूलाई पुर्याउने गरेको पाइन्छ । वैदेशिक रोजगारीमा लग्ने कम्पनी म्यानपावर तथा तीनका एजेन्टहरूले बेरोजगार नागरिकलाई भ्रमित गर्दै लाग्ने शुल्क भन्दा बढी असुल्ने र विदेश पुर्याएर अनेकन दुःख कष्ट झेल्न बाध्य पुर्याउने गरेका छन् ।
ठगीका घटना बढ्दै जाँदा सरकारले नियमनको प्रयास पनि गरिरहेको छ । विभिन्न संघ, संस्था तथा तीन तहकै सरकारले वैदेशिक रोजगारीलाई नियमन गर्ने प्रयास गरिरहेका छन् । सुरक्षित आप्रवासन (सामी) कार्यक्रमले पनि वैदेशिक रोजगारमा जानु पूर्व, गैसकेपछि र त्यहाँ समस्या हुँदा समाधानको पहल, कानुनी सहजीकरण, बीमा, क्षतिपूर्ति लगायतमा सहजीकरण गर्दै आएको छ । वैदेशिक रोजगारीमा हुने ठगीको अधिकांस उजुरी वैदेशिक रोजगार विभागमा पर्ने गरेपछि पछिल्लो समय स्थानीय तहको न्यायिक समिति, जिल्ला प्रशासन कार्यालय, सुरक्षित आप्रवासनमा पनि पर्ने गरेको छ ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालय बाँकेमा आप्रवासी स्रोत केन्द्र सञ्चालनमा रहेको छ । बाँकेका चार स्थानीय तहमा समीका कार्यक्रम सञ्चालन छन् । जसले वैदशिक रोजगारीका सवालमा सहजीकरण गरिरहेका छन् । वैदेशिक रोजगारी बाध्यता बनिरहेका बेला सुरक्षित आप्रवासन (सामी) कार्यक्रमले त्यसलाई सुरक्षित बनाउन पहल गरिरहेको छ ।
बाँकेमा वैदेशिक रोजगारीमा ठगी विरुद्ध चालु आ.व. २०८०÷८१ मा ४७ वटा उजुरी परेको सामीका जिल्ला कार्यक्रम संयोजक कमल सिंह नेपालीले जानकारी दिए । उक्त तथ्यांक आ.व. २०७७÷०७८ मा ८ वटा मात्रै थियो । ‘समी कार्यक्रम सञ्चालन पनि उजुरीको चेतना जागेको पाएका छौं, त्यसैले पनि ठगीमा उजुरी बढेको छ’, संयोजक नेपालीले भने, ‘प्रहरी तथा प्रशासनमा सिधै परेको उजुरी यो तथ्यांकमा थप हुन सक्छ ।’ कतिपय ठगीका उजुरीमा जिल्ला प्रशासनले पीडित र पीडकलाई बोलाएर क्षतिपूर्ति दिलाएर मिलापत्र गराउने गरेको र नमिलेमा विभाग पठाउने गरेको संयोजक नेपालीले जानकारी दिए ।
बाँकेमा चालु आ.व.मा वैदेशिक रोजगारीमा गएका १८ जनाको मत्यु भएको भएको समीको तथ्यांक रहेको छ । अघिल्लो आ.व. २०७९÷०८० मा १६, २०७८÷०७९ मा १४ र आ.व. २०७७÷०७८ मा १० जना वैदेशिक रोजगारीमा गएकाको मृत्यु भएको थियो ।
सामीका बाँके जिल्ला संयोजक नेपालीका अनुसार आप्रवासी स्रोत केन्द्रबाट एक बर्षमा १० हजार ७ सय ३६ जनाले सूचना र परामर्श लिएका छन् । बाँकेमा सामी कार्यक्रम सञ्चालन भएको चार बर्षको अवधिमा २८ हजार ४ सय ६६ जनाले सूचना र परामर्श लिएको नेपालीले बताए । सामीका सामाजिक परिचालन अधिकृत घनश्याम वलीका अनुसार बाँकेका चार पालिका नेपालगञ्ज, कोहलपुर, खजुरा र बैजनाथमा सञ्चालित चार चार वटा वित्तीय साक्षरता कक्षामा ४०७ जना सहभागी भएका छन् । यस्तै सीप विकास तालिमका लागि नेपालगञ्जबाट १८, कोहलपुर ३९, खजुरा ९ र बैजनाथबाट २० जना सिफारिस भएका छन् ।
कार्यक्रममा चालू आर्थिक बर्ष २०८०÷८१ मा बाँकेमा १ करोड १६ लाख ८४ हजार ४ सय ४० रूपैयाँ आर्थिक सहयोग गरिएको, आप्रवासी स्रोत केन्द्रमा दर्ता भएका १ सय ४७ समस्यामा उक्त रकम सहजीकरण गरिएको जानकारी दिइएको थियो ।
तथ्यांक अनुसार लुम्बिनी प्रदेशबाट १ लाख ३६ हजारले श्रम स्वीकृति लिएका छन् । बैदेशिक रोजगारीमा जानका लागि एक बर्षमा १ लाख ३६ हजार १ सय २८ जनाले श्रम स्वीकृति लिएका हुन् । जसमा पुरुष १ लाख २८ हजार ४३ र महिला ८ हजार ८५ जना छन् ।
कार्यक्रममा बैदेशिक रोजगार बोर्डकी सामी कार्यक्रम अधिकृत लक्ष्मी चौधरीले श्रम स्वीकृति लिएर, दक्ष भएर मात्रै वैदेशिक रोजगारीमा जानु उचित हुने बताइन् । ‘पारदर्शी प्रक्रियाबाट जाँदा कुनै ठगी भएमा तत्काल उजुरी गर्नुपर्छ’, उनले भनिन्, ‘वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरूको मृत्यु हुँदा, अंगभंग हुँदा बीमा तथा क्षतिपूर्तिको व्यवस्था छ, तर त्यसमा पनि एजेन्टहरूले उक्त रकम दिलाउने नाममा कमिसन माग्ने गरेकाले सचेतना आवश्यक छ ।’
सुरक्षित आप्रवासन (सामी) कार्यक्रम बाँकेका चार पालिकामा सञ्चालनमा छ । नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका, कोहलपुर नगरपालिका, खजुरा गाउँपालिका र बैजनाथ गाउँपालिकामा सामी कार्यक्रम सञ्चालन भइरहेको छ । नेपालमा २०६७ सालदेखि सुरु भएको सामी कार्यक्रम अहिले मुलुकभरका ३८ जिल्लाका १५६ पालिकामा सञ्चालन
भइरहेको छ ।
सामाजिक परिचालन अधिकृत घनश्याम वलीले वैदेशिक रोजगारीमा जानेहरूका लागि त्यहाँ जान हुनसक्ने अप्ठ्यारो, समस्या भए सम्पर्क गर्नुपर्ने कार्यालय, आफुसँग हुनुपर्ने कागजात, ठगी भए गर्नुपर्ने उजुरी लगायतको बारेमा सहजीकरण गरिरहेको जानकारी दिए ।