शम्भु प्रसाद थारु
फोहोरबाट मोहर कमाउने उद्देश्यले नेपालगन्जको फोहोर व्यवस्थापनका लागि बनाइएको एकिकृत फोहरमैला व्यवस्थापन तथा प्रशोधन केन्द्र (ल्याण्डफिल्ड साइट) निर्धारित समय अगावै भरिने देखिएको छ ।
आगामी आगामी ५० बर्ष सम्म नेपालगन्ज सहरको फोहर ब्यबस्थापनमा कुनै समस्या नआउने गरी एशियाली बिकास बैंकको सहयोगमा करिब ३८ करोडको लागतमा निर्माण भएको ल्याण्डफिल साइटमा फोहोरको प्रशोधन नहुँदा आगामी १५ बर्ष भन्दा बढी नधान्ने देखिएको हो ।
नेपालगन्जमा बढ्दो सहरीकरणले उत्पादित फोहोर बढिरहेको अवस्थामा ल्याण्डफिल साइटमा फोहोर थुपार्ने काम मात्रै भएको छ । बाँकेको हिरमिनियामा १० बिगाह क्षेत्रफलमा बनाइएको ल्याण्डफिल साइटबाट फोहोर प्रशोधन गरी त्यसबाट मोहर कमाउने समेत उद्देश्य राखिएपनि अहिले त्यहाँ प्रशोधन कार्य ठप्प प्रायः रहेको छ ।
करिब पाँच बर्ष अघि फोहरबाट मोहर बनाउने योजनाका साथ सञ्चालनमा ल्याइएका थियो । फोहर प्रशोधन हुन नसक्दा ल्याण्डफिल्ड साइटमा फोहरको मात्र बढ्दै गएको छ । फोहरमैला व्यवस्थिात रूपमा प्रशोधन गर्नका लागि नेपालगन्ज उपमहानगरपालिकाका जनप्रतिनिधि र कर्मचारी एक बर्ष अगाडि नै विभिन्न ठाउँ भ्रमण गरिसकेका छन् । तर, ल्याडफिल्ड साइटको फोहर प्रशोधन गर्ने योजना प्रथामिकतामा पर्न सकेको छैन ।
नेपालगन्जका सरसफाई अभियान्त गोपाल गिरीले स्थानिय जनप्रतिनिधिहरूको इच्छा शक्ति नहँुदा ल्याण्डफिल्ड साइटमा फोहरमैला थुपार्ने मात्रै काम भैरहेको बताए । उनले भने, ‘फोहरबाट मोहर निकाल्न स्थानीय जनप्रतिनिधिको इच्छा नै छैन । त्यसकारण योजना अनुसार चल्न सकेको छैन, यदी स्थानीय जनप्रतिनिधिले चाहने हो भने, उपमहानगरपालिका आपैmले पनि फोहर प्रशोधन गर्न सक्छ ।’ ‘यसरी ल्याडफिल्ड साइटमा फोहरमात्रै थुपार्ने हो भने केही बर्षमै फोहरले ल्याण्डफिल साइट भरिएर नगरबासीले बिगतका जस्तै फोहरको चुनौती सामना गर्नु पर्ने आवस्था आउन सक्छ’, उनी भन्छन् ।
नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका बाट अहिले दैनिक करिब २५ टन फोहर उत्सर्जन हुने गर्दछ । उक्त फोहर फाल्न ल्याण्डफिल्ड साइटमा ४ वटा सेल निर्माण गरिएको छ । जसमध्ये एउटा सेल करिब ५ बर्षमा भरिएको छ । यसरी हेर्दा अबको १५ बर्षमा ल्याण्डफिल्ड साइट भरिएर प्रयोगविहीन अवस्थामा पुग्ने देखिन्छ ।
नेपालगन्ज उपमहानगर–पालिकाका प्रमुख प्रशान्त बिष्टले ल्याण्डफिल्ड साइटमा फोहर प्रशोधन गर्नका लागि निजी कम्पनीसंग ६ महिना भित्रमा प्रक्रिया अगाडी बढाउने बताए ।
२०७५ सालमा सञ्चालनमा आएको ल्याण्डफिल्ड साइट सुरुको एक बर्ष मात्रै ठेकेदार कम्पनीले फोहर प्रशोधन गर्ने काम ग¥यो । त्यसपछि नेपालगन्ज उपहानगरपालिकालेको मातहतमा आएपछि करिब ५ बर्षदेखि फोहर बर्गीकरण गर्ने मेसिन बन्द रहेको छ । उपहानगरपालिकाले आर्थिक भारको कारण देखाउँदै जनशक्ति कटौती गरेपछि मेसिनबाट फोहर प्रशोधनको काम हुन नसकेको नेपालगन्ज उपमहानगरपालिकाका वातावरण इन्जिनियर प्रकाश डिसीले बताउँछन् ।
फोहर प्रशोधन नहुँदा ल्याण्डफिल्ड साइटमा फोहर छुट्याउने करोडौंको मेसिन पनि प्रयोग विहीन बनेको छ भने फोहर मिलाउने चेन डोजर पनि एक बर्ष देखि बिग्रिएर थन्किदा फोहर व्यवस्थापन गर्न झन् समस्या भैरहेको डोजर चालक बिनोद कुमार सिंहले बताउँछन् ।
नेपालगन्ज उपहानगरपालिका बाट उत्सर्जन भएको फोहर ल्याण्डफिल्ड साइटमा ५० बर्षसम्म फोहरमैला व्यवस्थापन तथा प्रशोधन गर्ने योजना छ । उक्त फोहर प्रशोधन गरी जैबिक मल उत्पादन गर्ने लक्ष्य समेत राखिएको छ । उक्त मल नै नेपालगन्ज उपमहानगरपालिकाको दिगो आम्दानीको स्रोत हुने आपेक्षा समेत रहेको छ ।
ल्याण्डफिल्ड साइटबाट मल तथा बिजुली उत्पादन गर्नका लागि उपहानगरपालिकाले कुनै निजी कम्पनीसंग सम्झौता गरेर अगाडी बढ्नु पर्ने बाँकेका संघीय सांसद समेत रहेका पूर्व नगरप्रमुख डा. धवल समशेर राणाको सुझाव छ ।
कुनै बेला नेपालगन्जमा फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसक्दा जनप्रतिनिधिको टाउको दुखाई बनेको थियो । तर, ल्याण्डफिल साइट निर्माण भएपछि त्यसको दीर्घकालीन प्रयोगका लागि प्रशोधन सम्बन्धी कार्यमा उपमहानगरपालिकाले खासै चासो राखेको पाइँदैन ।