उच्च अदालत तुल्सीपुर नेपालगन्ज इजलासका वरिष्ठत न्यायाधीश चन्द्र बहादुर सारुले बालन्याय सम्पादन गर्दा बालबालिकाको सर्वोत्तम हितलाई हेरिनु पर्ने बताएका छन् ।
एडभोकेसी फोरम नेपाल, बाँके जिल्ला अदालत र बाँके बार एशोसिएसनको संयुक्त आयोजनामा भएको कार्यक्रममा बोल्दै न्यायाधीश सारुले गल्ती गरेका बालबालिकालाइ सुधार गरिनु पर्नेमा जोड दिए । बालबालिकाको मुद्दा हेर्न बाल इजलास छ तर बालन्याय अनुकुलको आचरण देखाउन नसकिएको प्रसङ्ग उल्लेख गर्दै वरिष्ठतम न्यायाधीश सारुले बालबालिकाको मुद्दामा संबेदनसिल भई सबैले आ–आफ्नो ठाउँबाट जिम्मेवारीपुर्वक कार्य गरिनु पर्नेमा जोड दिए ।
कार्यक्रममा एडभोकेसी फोरमका लुम्बिनी प्रदेश संयोजक बसन्त गौतमले अझै पनि यातना र गैर कानूनी थुनाका घटनाको रोमथाम हुन नसकेको तथ्य प्रस्तुत गरेका थिए । एडभोकेसी फोरमले हिरासत भ्रमणका क्रममा पाएका तथ्यहरू उल्लेख गर्दै संयोजक गौतमले अधिकांश थुनुवाले स्वतन्त्र रूपमा बयान गर्न नपाएको, थुनुवा पूर्जि नदिएरै पनि थुनामा राख्ने गरिएको, बालबालिकाको मुद्दामा अनुसन्धान, अभियोजन र न्याय सम्पादनमा बालन्याय कार्यबिधि अनुसारका काम हुन नसकेको भन्दै सुधार आवश्यक रहेको बताए ।
बालन्याय, कार्यान्वयन अवस्था र सुधारका पक्षहरू बिषयक परामर्श बैठकमा बाँके जिल्ला अदालतका न्यायाधीश भिष्मराज प्रसाईले कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए । कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै न्यायाधीश प्रसाईले बालन्याय सम्बन्धी राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय कानूनी ब्यवस्था, बालन्याय सम्पादनमा देखिएका चुनौतीको उल्लेख गर्दै फौजदारी न्याय प्रणाली भन्दा बालन्याय प्रणाली फरक रहेकाले सो अनुसार न्याय सम्पादन हुन पर्नेमा जोड दिएका थिए ।
कार्यक्रमा बाँके जिल्ला अदालतका न्यायाधीशहरू ढाका राम पौडेलले न्यायनिरोपण गर्दा पीडितको पक्षबाट पनि हेरिनु पर्ने भन्दै प्रतिवेदन समयमै नआएको कारण न्याय निरोपणमा समस्या पर्ने गरेको बताए ।
बाँके जिल्ला अदालतका न्यायाधीश इन्द्र बहादुर कठायतले बालसुधार गृहमा हुने घटनाको सुरक्षाको जिम्मा अदालतले गर्न नसक्दै बताउदै बालन्याय पद्धतीमा सुधार आवश्यक रहेको बताएका थिए ।
कार्यक्रममा बाँकेका सहायत प्रमुख जिल्ला अधिकारी जोरा सिंह माझीले बालन्यायमा देखिएका कमीकमी सुधार्दै अगाडी बढ्न आवश्यक देखिएको बताए ।
नेपालगन्ज उच्च सरकारी वकिल कार्यालयका प्रमुख उमाकान्त पौडेलले बालन्यायको शिद्धान्त बमोजिमको कार्य गर्न हामीमा ब्यवशायिक मानसिकता बिकसित नभइसकेको प्रसङ्ग उल्लेख गर्दै बालबालिकाको मुद्दा हेर्दा पहिला उ बालक हो, उ कानूनको बिवादमा मात्रै परेको हो’ भन्ने कुराको मनन गरीनु पर्नेमा जोड दिए । बालन्यायमा अझै पनि समस्या रहेको उल्लेख गर्दै सहन्यायाधीवक्ता पौडेलले बालन्यायमा रहेका समस्यालाई ठाउँ ठाउँबाट उठान गरिनु पर्ने आवश्यकता औल्याएका थिए । बालसुधार गृहमा सुधारका प्रर्याप्त ब्यवस्था नभएका कारण कानूनी बिवादमा परेका बालकमा सुधार होइन आक्रोश र बिद्रोहको भावना रहेको सहन्यायाधीवक्ता पौडेलले भनाइ राखे । बालन्यायमा रहेका समस्याका कारणले बालन्याय अनुकुलको न्याय पाउनबाट उनीहरूलाई बन्चित गर्न नहुने सहन्यायाधीवक्ता पौडेलले बताएका थिए ।
कार्यक्रममा जिल्ला प्रहरी कार्यालय बाँकेका प्रहरी उपरिक्षक तुल बहादुर कार्की एडभोकेसी फोरमका तर्फबाट प्रस्तुत गरिएको तथ्याङ्कले बालन्याय सुधार गर्नु पर्ने पक्षहरू औल्याएको उल्लेख गर्दै आफ्नो तर्फबाट भएका कमीकमजोरी सच्चाउदै अगाडि बढ्ने बताए ।
वरिष्ठ अधिवक्ता सुनिल कुमार श्रेष्ठले बालन्याय कार्यान्वयनमा लागी प्रक्राउ, अनुसन्धान, अभियोजन र न्यायसम्पादनका हरेक चरणमा बालन्यायले निदिष्ट गरेका प्रावधाहरूको पालना हुनु पर्नेमा जोड दिए । नेपालगन्ज उच्च बारका अध्यक्ष अधिवक्ता चित्र हादुर शाहीले समस्या कानूनमा नभै ब्यवहारमा भएकोले सुधार आवश्यक रहेको बताए ।
राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगका नेपालगंज कार्यालय प्रमुख द्वारिका अधिकारीले मानव न्यायको प्रभावकारी कार्यान्वयनका लागी फौजदारी न्याय सम्बद्ध निकायको आवश्यक समन्वय र सहकार्य जरुरी रहेको बताईन ।
नौवस्ता बालसुधार गृह बाँकेका प्रमुख श्याम बहादुर रानाले बालसुधार गृहमा शिक्षा स्वास्थ्य, मनोसामाजिक परामर्श, सिपमूलक तालिम लगायतको आवश्यकता रहेको बताए ।
समाजसेवी जयकेश सिंहले बालसुधार गृहमा आवश्यक पूर्वाधान नहुँदा बालसुधार गृहमा समस्या देखिने भन्दै कानूनी बिवादमा आएका बालबालिको लागी सुधार र सुरक्षाको प्रबन्ध हुनु पर्नेमा जोड दिए ।
बालन्यायको क्षेत्रमा देखिएका कमी कमजोरी औल्याई बालन्याय कार्यान्वयनमा देखिएका समस्याको समाधानमा सहयोग पुरोग भन्ने उद्देश्यका साथ सरोकारवाला बिच परामर्श कार्यक्रम गरिएको आयोजक सस्था एडभोकेसी फोरमका अधिवक्ता बसन्त गौतमले बताए । जिल्ला बार अध्यक्ष मेहर सिंह खत्रीको अध्यक्षता र बाँके जिल्ला बारका सचिव अधिवक्ता जय प्रसाद पौडेल स्वागत मन्तब्य राख्दै अदालतले बालन्यायको क्षेत्रमा गरेका कार्यको चर्चा गरेका थिए । कार्यक्रमको समापन मन्तब्यका क्रममा जिल्ला बार अध्यक्ष जनक बहादुर शाहीले सबैको आ¥आफ्नै समस्या भए पनि कहिन कहीबाट राम्रो कामको सुरुवात गरिनु पर्नेमा जोड दिएका थिए ।
कार्यक्रममा फौजदारी न्याय सम्बद्ध जिल्ला अदालतका न्यायाधीश, सरकारी र प्रतिरक्षि कानून ब्यवशायी, अपराध अनसन्धानमा संलग्न प्रहरी अधिकारी, बालमनोबिज्ञ,बालसुधार गृह, मानव अधिकार आयोग लगायतको सहभागिता रहेको थियो । कार्यक्रममा जिल्ला प्रहरीक कार्यालय बाकेका प्रमुखका साथै मुद्दा चलाउने इलाका प्रहरी कोहलपुर, खजुरा, भोगभगवानपुरका प्रहरी अधिकारीहरूको सहभागिता रहेको थियो ।